Voor mijzelf is tomaten kweken een van de leukste bezigheden in de moestuin. Het is relatief makkelijk, je kunt tomaten goed zelf zaaien, tomatenplanten groeien best wel snel, en je kunt ook met weinig ruimte al veel tomaten oogsten. Allemaal reden, denk ik, waarom ik uit tomaten kweken veel voldoening haal. Kies je voor zelf tomaten zaaien, dan start je vanaf ongeveer halverwege maart met zaaien. Die plantjes kun je dan vanaf mei uitplanten in de volle grond, iets eerder zou zelfs al mogelijk zijn in een kas.

Wellicht ook leuk voor jou om te lezen: Mijn 10 favoriete soorten tomaten om te kweken

Wat zijn goede tomaten rassen om zelf te zaaien en kweken?

In de afgelopen jaren hebben wij allerlei verschillende tomaten gekweekt. Het ene ras met meer succes dan het andere ras. Sommige tomaten geven een ontzettend rijke oogst, andere vallen wat tegen. En anderen hebben weer een heerlijke smaak, terwijl dat soms ook flink kan tegenvallen. In onderstaande overzicht een lijstje van een aantal van de beste soorten tomaten in onze ogen.

Tomaten zaden	Eigenschappen en onze ervaring
SuperSweet 100 F1 kerstomaat	Heerlijk zoet, grote oogst en veel lekkerder dan snoeptomaatjes uit de winkel.
Moneymaker	Zeer grote oogst, betrouwbaar ras. Vrij resistent en minder gevoelig voor ziekte. Tomaten ongeveer 80 tot 100 gram.
Pyros F1	Goed ras voor buiten, goede ziekteresistentie. Vruchten van 130 tot 150 gram.
Marmande	Vleestomaat die niet mag ontbreken. Zeer grote oogst en grote vruchten van 150 tot 300 gram.
Tiny Tim	De ideale tomaat voor in pot. Hoogte maximaal 50-60 cm. Kleine snoeptomaatjes met ontzettend rijke oogst.

Tomaten zaaien: starten met zaaien in maart

Een groot voordeel van zelf tomaten zaaien is dat je ruim de keus hebt uit veel verschillende varianten. Van normale tomaatjes, peervormige tomaten, snoeptomaatjes tot en met reusachtige vleestomaten. En in alle kleuren van de regenboog, van rood en oranje tot en met geel, groen, paars en zwart. Tomaten zaaien is daarnaast niet moeilijk en met een paar basistips kan iedereen zijn eigen tomaten zaden laten kiemen en opgroeien tot tomatenplanten.

Wanneer zaai je tomaten?

Tomaten hoef je niet vroeg te zaaien, de planten groeien namelijk ontzettend snel en het is zonde om ze te vroeg (binnen) te zaaien. Het resultaat gaat dan zijn dat de tomatenplanten langgerekt en slappe planten worden. Het is beter om te wachten tot maart. Ik zal je met een stappenplan uitleggen hoe je vanaf maart het beste kunt starten met het zaaien van jouw tomaten.

Hoe zaai je tomaten voor?

Zelf kies ik ervoor om tomaten voor te zaaien in vermiculiet. Ik doe dat in een klein plastic bakje, waarin ik ook de vermiculiet met een plantenspuit vochtig maak. Een laagje van 3 cm vermiculiet is voldoende. Daarin maak ik met een stokje, bijvoorbeeld een saté-prikker, kleine gaatjes van ongeveer 0,5 tot maximaal 1 cm diep. Per gaatje breng je vervolgens één zaadje aan en die druk je vervolgens zachtjes aan met je vingers.

Hoewel ik gebruik maak van vermiculiet, kun je ook gebruik maken van een zaai- en stekgrond die je licht vochtig maakt. Het liefste geef je tijdens het kiemproces geen water meer. Dat verhoogt het risico dat de zaadjes gaan schimmelen en rotten voordat ze kiemen. Een handig hulpmiddel voor het zaaien van tomaten kan een zaaitray zijn, zodat je per vakje uiteindelijk één tomaat kunt opgroeien.

Hoelang duurt het voordat tomatenzaden kiemen?

Tomaten zullen na ongeveer één week kiemen en uit de zaden komen als kleine tomaten zaailingen. De temperatuur moet dan ongeveer 20 tot 22 graden zijn. Afhankelijk van de soort en temperatuur kan het wat minder lang of langer duren.

Tomaten zaailingen vragen om veel licht

Hoe warmer de temperatuur is, hoe meer licht tomatenplanten nodig hebben. Dat begint al vanaf de eerste dag dat de tomatenplanten zichzelf boven de vermiculiet of grond uit laten steken. Het is belangrijk om de tomaten daarom voor een zonnig raam te zetten. Of nog liever onder een groeilamp. Hoe minder licht en hoe warmer het is, hoe sneller een tomaat de hoogte in gaat groeien en slap wordt. Het is daardoor beter wanneer je niet bijlicht om een tomaat net wat koeler te zetten.

Een simpele zelfbouw groeilamp gebruiken om tomaten op te groeien

Je hebt niet speciaal een groeilamp nodig om tomaten goed op te groeien. Je kunt ook gebruik maken van TL lampen of zelfs LED TL armaturen. Zo probeerde ik afgelopen jaar een experiment met een 4500K LED TL armatuur van 60 cm lengte. Het voordeel van een LED armatuur is dat de lichtbundel van één kant komt. De tomatenplantjes nemen hier genoeg licht uit op zodat ze niet lang en slap worden. Zo houdt je mooie compacte en stevige plantjes.

Tomaten kweken: Zaailingen verpotten naar grotere pot

Het zal niet lang duren voordat de zaailingen niet alleen meer de eerste twee kiemblaadjes hebben, maar ook de eerste echte bladeren gaan aanmaken. Je ziet duidelijk het verschil, kiemblaadjes zien er niet uit zoals normale tomaten bladeren. Vanaf nu is het tijd om de tomaten te verplaatsen naar een grotere pot met goede potgrond.

Tomaten verpotten naar grotere potten of P9 potjes

Zelf kies ik ervoor om mijn tomaten om te zetten naar P9 potjes, dat zijn kleine potjes van 9 bij 9 cm die ideaal zijn om kleine planten van tomaten, paprika’s en pepers in op te kweken. Je kunt natuurlijk ook een ander potje gebruiken, zolang de tomatenplant maar ongeveer 9 bij 9 cm ruimte krijgt voor zichzelf. Ik gebruik zelf een goede potgrond die zelf voorzien is van voeding. Tijdens de eerste weken is het nog niet nodig dat je enige vorm van bemesting toevoegt.

Zorg ervoor dat de tomatenplantjes niet te diep in de grond staan

Bij het ompotten kun je de tomatenzaailingen voorzichtig uit de zaaitray of vermiculiet halen. Je kunt daarvoor eventueel een lepel of een mesje gebruiken. Kijk uit met het knakken of breken van de fijne steeltjes. Wanneer de tomatenplanten nog zo jong zijn, is het belangrijk dat je de jonge zaailingen niet te diep in de grond plaatst. De onderste twee blaadjes zijn de kiemblaadjes. Die blaadjes mogen net de grond niet raken. Zelf vul ik een P9 potje met potgrond en maak ik in het midden een gat met mijn vinger. Ik plaats daar het plantje in en druk de grond eromheen lichtjes aan.

Tomaten kweken: de tomaten worden nu echte planten

Het is nog steeds belangrijk dat de tomatenplanten voldoende licht krijgen. Ook de P9 potjes staan nog steeds in een raam met veel (zon)licht of je tomatenplanten staan nog steeds onder de groeilamp of LED TL buis die je gebruikt. Zijn we weer twee weken verder dan is het ongeveer halverwege april tot eind april. De tomaten beginnen nu al echte tomatenplantjes te worden.

Worden je tomatenplantjes lang en slap?

Mocht je geen groeilamp hebben, dan is er nog steeds een kans aanwezig dat tomatenplantjes lang en slap worden. Terwijl we juist willen dat de plantjes compact blijven. De kans is groot dat de temperatuur net wat te hoog is voor de hoeveelheid licht die de plantjes krijgen. Wat je zou kunnen doen is de tomatenplanten verplaatsen naar een plek waar het wat koeler is maar waar nog steeds veel daglicht is.

Voeding aan tomaten planten geven tijdens het opkweken

Tomatenplanten kunnen best wel rap groeien, ook in die kleine P9 potjes worden het kleine volle tomatenstruikjes. Je vraagt je wellicht af of het nodig is om extra voeding toe te voegen nu dat de planten al groter beginnen te worden. Wanneer je een goede potgrond hebt gebruik is het niet nodig om voeding toe te voegen. In die potgrond zit zeker voor 5 á 6 weken voeding voor de jonge zaailingen.

Mocht je twijfelen over de potgrond die je gebruikt hebt, dan kun je kleine beetjes voeding toevoegen. Voeg echter niet teveel toe, dan kunnen de plantjes stress krijgen en dat resulteert in krullend of geel blad. Je kunt een organische mestkorrel gebruiken of vloeibare tomatenvoeding. Dit laatste is het makkelijkst klein te doseren in de kleine potjes.

In dit overzicht heb ik de beste soorten tomatenvoeding voor je op volgorde geplaatst.

Hoeveel water geven aan kleine tomatenplanten?

Tomatenplanten water geven in dit stadium vind ik zelf lastig. Dat komt omdat je vooral niet teveel water wilt geven, aangezien dan het wortelgestel zichzelf niet sterk zal ontwikkelen. Dat resulteert er weer in dat de plantjes lastiger aanslaan wanneer je ze vanaf half mei gaat uitplanten. En wacht je weer te lang met water geven, dan is de grond vaak erg droog waardoor deze water slecht opneemt. Zelf zet ik de plantjes daardoor even met potje in een schotel met water. De grond krijgt dan de tijd om van onderaf water op te nemen. Wat ook kan is een klein maatbekertje of giertje gebruiken, al vind ik mijn eigen manier wel erg fijn en makkelijk. Plus je geeft van onderaf water, wat veel beter is voor ontwikkeling van het wortelgestel, doordat de wortels dan naar onderen groeien in plaats van naar het oppervlak.

Tomaten uitplanten vanaf half mei

Vanaf half mei mogen de tomatenplanten naar buiten toe. De kans op nachtvorst is dan uitgesloten, waar tomatenplant niet tegen kunnen. Eén nacht met nachtvorst en de kans is groot dat je een deel, zo niet alle, van je tomatenplanten kunt afschrijven.

Tomatenplanten afharden voordat je ze uitplant

Wanneer je mijn methode hebt gebruikt, zijn je tomatenplanten gewend aan het warme windstille binnenklimaat. Jouw tomaten zijn nu gewend aan een temperatuur van 18 tot 22 graden, terwijl de nachten buiten nog wel 15 graden kouder kunnen zijn. Het is daarvoor belangrijk om je tomatenplanten goed af te harden voordat je ze buiten uitplant. Afharden doe je door de planten alvast buiten te laten wennen wanneer het lekker weer is in mei. Zelf zet ik alle tomatenplantjes in een kratje waardoor ik ze gemakkelijk naar buiten kan verplaatsen en weer naar binnen kan halen voor de nacht. Na een aantal dagen zijn de tomaten zo al redelijk gewend aan de temperatuur maar ook wat beter aan de wind.

Tomatenplanten uitplanten in mei

Half mei zijn jouw tomatenplanten ongeveer 20 tot 50 cm hoog. Afhankelijk van het moment waarop je ze hebt gezaaid (begin of eind maart) en de temperatuur in jouw huis. Vanaf half mei, het liefst na ijsheiligen, mogen de tomatenplanten naar buiten toe. Ze kunnen nu uitgeplant worden in grotere potten, een moestuinbak of in de volle grond.

Voeg voeding toe op de plek waar je de tomatenplant uitplant

Maak de grond los waar je de tomatenplant wil gaan uitplanten en maak een gat waar je de plant in kunt zetten. In dat gat voeg ik zelf direct organische mestkorrels toe, een klein handje is voldoende en geef hierbij vooral nog niet teveel. Besproei het gat onderin gelijk met water, zeker vooral de grond droog is. Vervolgens kun je de tomatenplant in dat gat uitplanten. En het liefst aanvullen met losse grond of verse potgrond.

Hoe diep plant je een tomatenplant?

Een tomatenplant mag je best wel diep planten. Het is zelfs verstandig om de onderste bladeren van een tomatenplant af te knippen of breken en de tomaat in te graven zodat alleen de bovenste bladeren van de tomatenplant boven de grond uit steken. Een tomatenplant zal namelijk aan de stam weer nieuwe wortels aanmaken. Wat alleen maar zorgt voor een groter wortelgestel al na enkele weken na het uitplanten. Zelfs wanneer je een tomatenplant voor 2/3 zal ingraven zal deze het gewoon doen. Ik raad aan om het echter niet te overdrijven en maximaal de helft van de plant in te graven.

Langgerekte of gestrekte tomaat uitplanten

Mocht je een tomatenplant ertussen hebben die te lang gerekt is worden, doordat deze tijdens het binnen opkweken te weinig zonlicht of kunstlicht heeft gehad en misschien ook wel te warm heeft gestaan. Dan kun je de plant dieper ingraven dan normaal. Wat je ook kunt doen is een klein geultje graven waarin je de plant op haar zij inlegt. Alleen de top van de plant laat je boven de grond uit komen. Aan de stam zal de tomatenplant wortels aanmaken en de top zal gewoon verder groeien.

Tomaten kweken: tomaten opbinden en de eerste tomaten

Nu de planten buiten of in de kas zijn uitgeplant, zullen ze snel gaan groeien. Ze hebben nu de ruimte en krijgen een groter wortelgestel waardoor de groeikracht zal toenemen.

Tomatenplanten opbinden met clips of met touw

Ik kies er zelf altijd voor om mijn tomatenplanten op te kweken met tomatenclips. Het grote voordeel van clips is dat ze de plant niet beschadigen wanneer het waait, wat wel kan gebeuren wanneer je een tomaat vastbind met touw. Je kunt een touw spannen of bamboestok of andere stok gebruiken waar omheen je de clips bevestigd samen met de stam van de tomatenplant. Bevestig een clip altijd bij een oksel van de plant, zodat de clip direct grip heeft.

De plant zelf probeer ik om de stok of om het touw heen te draaien en ik zet dan, om de ongeveer 30 tot 40 cm een clip. Probeer dat niet over te slaan wanneer de tomatenplant sterk genoeg lijkt. Bij een flinke hoosbui en wind kan de plant zwaar worden en is er kans dat de top door de wind uit de plant zal waaien.

Tomatenplanten krijgen nu dieven die je moet verwijderen

Bijna alle tomatenplanten moeten gediefd worden. Dieven staat voor het uitnemen van de scheuten die ik de oksels van een tomatenplant ontstaan. Het is overigens niet speciaal nodig om de dieven eruit te halen, maar het gaat je wel een stevigere plant geven waarvan je meer tomaten kunt oogsten.

Dieven zijn de zijtakjes bij een tomatenplant die meestal precies ontstaan in de oksel van een zijtak. Eigenlijk zijn dit nieuwe toppen van een tomatenplant. Wanneer je de dieven vrij laat groeien ontstaat daardoor een tomatenplant met een groot aantal zijtakken die ieder weer verder gaan groeien. Er ontstaat als het ware een struik met lange zijtakken. Wat je wil, is dat de groeikracht van de tomatenplant juist volledig wordt uitgeoefend op de top, waardoor de top alsmaar verder blijft groeien.

Dieven kun je tussen je duim en wijsvinger makkelijk afbreken. Dat gaat het makkelijkste wanneer de dief nog niet te oud is. Wanneer een dief ouder wordt, wordt het een dikker en stugger stammetje waarbij de kans groot is dat je de tomatenplant beschadigd wanneer je deze af probeert te breken. Het beste kun je dat dan doen met een mesje of kleine snoeischaar. Kijk naar wel uit dat je de tomatenplant niet verder beschadigd.

Wanneer geef je tomatenplanten voeding?

Mijn tomatenplanten geef ik na het uitplanten de eerste 3 tot 4 weken geen voeding. Pas vanaf dat moment geef ik om de twee weken een klein beetje extra organische mestkorrels. Die schud ik uit rondom de tomatenplanten en met een fijn harkje of met mijn hand werk ik dat in de bovenste grondlaag. Dat doe ik net voor het water geven. Geef niet teveel voeding in één keer, dan ga je zien dat de bladeren van de tomatenplanten gaan krullen. Dit duidt op stress wat niet bevorderlijk is voor je tomatenplanten en de hoeveelheid tomaten die ze geven. Overigens geen paniek mocht dit je een keer gebeuren, geef dan de volgende keer gewoon wat minder voeding.

Tomaten kweken: de eerste bloemetjes en tomaten

Eind mei of begin juni kun je de eerste bloemetjes verwachten in je tomatenplanten. Dat is ook het moment waarop je de bloemetjes wilt zien. Vanaf eind juni kunnen de tomaten die vanuit de bloemetjes ontstaan namelijk gaan rijpen. De stand van de zon is dan optimaal tot het einde van augustus. Dat wil niet zeggen dat na augustus de tomaten niet meer kunnen rijpen, maar dat zal meer tijd in beslag nemen. Wanneer je in een kas kweekt is het in september en zelfs oktober nog steeds goed mogelijk om tomaten rijp te laten worden.

De eerste bloemetjes in je tomatenplanten

De eerste bloemetjes kun je verwachten eind mei of begin juni. Het makkelijke van tomatenplanten is dat het een zelfbestuur is. Er zijn dus geen insecten nodig die de tomatenbloementjes bestuiven door van mannelijke bloemen naar vrouwelijke bloemen te vliegen. Wat wel belangrijk is, zeker wanneer je in een kas kweekt, is dat je dagelijks even langs de tomatenplanten loopt en die tegen de stam aantikt. Dat helpt om de bloemetjes te bevruchten. Het is een kleine moeite, maar het gaat je veel extra tomaten opleveren die je over een aantal weken kunt gaan plukken.

De eerste groene tomaten aan je tomatenplant

Vanaf begin juni, ook weer afhankelijk vanaf het moment dat je de tomaten hebt gezaaid in het voorjaar, kun je de eerste groene tomaatjes verwachten. Hier hoef je eigenlijk niets aan te doen, het is een kwestie van tijd om de tomaten te laten groeien tot tomaten van formaat die kunnen rijpen.

Tomatenplanten snoeien

Wanneer de tomatenplanten groter zijn, is het niet erg wanneer je aan de onderzijde van de plant zijtakken gaat wegknippen. Dat heeft een aantal voordelen, waarvan ik de belangrijkste vind dat de tomaten veel minder snel ziek zullen worden door vocht. De onderste tomatenbladeren blijven vaak vochtig, waardoor sneller schimmels kunnen ontstaan.

Zelf knip ik zijtakken vanaf onderaan de tomaat weg vanaf het moment dat de tomaten volgroeid zijn. Ik probeer de bladeren weg te knippen tot die tros waar de tomaten hangen. Is de tros tomaten daarboven volgroeid, dan knip ik ook tot daar de zijtakken met bladeren weg. Een tweede voordeel is dat de zon zo makkelijk bij de tomaten komt, waardoor het rijpingsproces ook versneld wordt.

Je mag takken met bladeren ook halverwege afknippen, de tomatenplant zal dat niet onder lijden. Ik probeer wel altijd minimaal 6 mooie takken met bladeren te laten zitten aan de plant samen met de top. Zo vangt de plant en de bladeren nog voldoende zonlicht om verder te kunnen groeien en ontwikkelen.

Eind juli: de eerste tomaten plukken

Wanneer je vroeg gezaaid hebt kun je al vanaf halverwege tot eind juli de eerste tomaten plukken. Soms zelfs al begin juli wanneer het een mooi jaar is of wanneer je in de kas kweekt. Zelf pluk ik mijn tomaten niet per tros maar gewoon per tomaat. Het is niet erg om rijpe tomaten van een tros weg te plukken, ook niet wanneer het om trostomaatjes of cherrytomaatjes gaat. Zo kun je dagelijks of om de paar dagen verse tomaten plukken.

In de maand juli en augustus rijpen tomaten het snelste. Wanneer je meerdere planten hebt is de kans groot dat je vanaf augustus zoveel tomaten krijgt dat je het zelf niet meer aan gegeten kunt krijgen. Wat wij vaak doen wanneer dit begint is een deel van onze tomaten na het plukken direct in stukjes snijden en dat in zakken invriezen. Daar maak je in de winter de lekkerste soepen en pasta’s van.

Nog onrijpe tomaten in september aan je tomatenplant

Wanneer het september wordt, begint het einde van het tomatenseizoen te naderen. In een serre is het nog erg goed mogelijk om ook in september tomaten verder af te rijpen. Het is belangrijk dat je de groei van de tomatenplant nu remt, want nieuwe tomaten die nu nog aan de plant groeien zullen niet meer op tijd kunnen rijpen.

De top van de tomatenplant uitnemen

Je kunt de top van de tomatenplant eraf knippen, vanaf dat moment laat ik wel altijd één dief zo ver mogelijk bovenin de plant groeien. Zo blijft de sapstroom door de plant heen op gang en zal de plant gezond blijven.

Alle bladeren van de tomaat snoeien

In september knip ik ook alle zijtakken van de tomatenplanten af. Zodat alleen een stam met zijtakken en tomaten overblijft. Alle bladeren die het zonlicht om op de tomaten te doen schijnen remmen zijn nu weggenomen. Al het licht kan daardoor opgenomen worden door de tomaten om te rijpen. De kans is groot dat je zo in september toch nog wat lekkere tomaten kunt oogsten

Eind september: groene tomaten oogsten

Aan het einde van september met oktober op de loer is de zomer echt aan zijn einde. Alle volgroeiende groene tomaten die nog aan de planten zitten pluk ik er nu van af. Die leg ik allemaal, zonder ze te stapelen, op een plateau om binnen verder af te rijpen. De kans is namelijk met wel groot dat de tomaten binnenhuis binnen twee weken nog zullen rijpen. Je kunt ze dan alsnog verwerken in gerechten of gewoon zo opeten. Het is zonde om groene tomaten weg te gooien.

Tomaten planten kopen en zelf planten

Kies je voor de makkelijke en snelle route, dan kun je ook tomatenplanten kopen in bijvoorbeeld een tuincentrum of bij een kwekerij. Ik zie de laatste jaren dat er steeds meer verschillende soorten tomatenplanten verschijnen bij bekende tuincentra. Enkele jaren geleden waren dat vaak alleen nog vrij standaard tomaten, wat cherrytomaten en soms ook vleestomaten. Daar is gelukkig vandaag de dag best wel veel aan veranderd.

Wanneer je het beste een tomatenplant kopen?

Koop je tomatenplanten rechtstreeks uit een tuincentrum of bij een kweker, dan kun je het beste de tomatenplant pas vanaf ongeveer de tweede week in mei kopen en uitplanten. Halverwege mei is ijsheiligen, dit wordt gezien als de laatste periode waarbij je vorst in de nacht kunt krijgen. Wil je op zekerheid spelen, dan kun je zo rond 15 mei veilig een tomatenplant kopen en direct planten in de volle grond.

Maak je geen zorgen of dit al laat in het seizoen is. Tomatenplanten groeien vliegensvlug en binnen een maand is de plant al zeker een meter tot anderhalve meter hoog.

Waar let je op bij het kopen van een tomatenplant?

Het liefste kies je voor een tomatenplant die niet te lang gespriet is en een dikke steel heeft. Met niet te lang gespriet bedoel ik dat de tomaat zelf niet langgerekt en slap moet zijn, dat betekent dat de plant te warm heeft gestaan met te weinig zonlicht. Een compacte plant met een dikke steel heeft de voorkeur, het liefst nog niet te groot en minder dan 50 cm hoog.

Planten met een donkergroen stevig blad hebben de voorkeur. Let ook op dat je mooie compacte planten hebben zonder dat deze gekruld blad hebben. Gekrulde bladeren bij een tomatenplant duiden aan dat de plant te koud heeft gestaan, teveel voeding heeft gekregen of in een te krap potje staat.